Visie
Ik ben al mijn gehele werkzame leven geïntrigeerd door de vraag hoe je als mens jouw “eigenheid” optimaal kunt ontwikkelen en inbrengen. Wat laat ik van mezelf zien en wat niet? In hoeverre wordt daardoor mijn verbinding met anderen beïnvloed? Waarom schiet ik in bepaalde situaties in hetzelfde gedrag? Vragen die meestal ontstaan als gevolg van toenemende spanning bij jezelf en/of onzekerheid over de verbinding met anderen of de eigen organisatie. Dit vraagt in de eerste plaats een individueel proces om jezelf beter te leren kennen en tot bewuste keuzes te komen. Daarnaast is het van belang dat organisaties zorgen voor een veilig en stimulerend werkklimaat, zodat medewerkers ook daadwerkelijk de ruimte ervaren om hun individuele ontwikkeling vorm te geven. Dat is ook de reden dat ik zowel op individueel niveau begeleiding biedt, als op organisatieniveau actief ben in verschillende rollen. In onderstaande tekst ga ik op het eerste niveau in, voor meer informatie over het organisatieniveau klik hier.
Onze aanpassing
Ons vermogen om bewust te handelen komt het meest onder druk te staan in situaties, die bewust of onbewust iets in ons triggeren. Terwijl er juist iets belangrijks speelt kunnen we dan paradoxaal genoeg in een gedrag te schieten, dat een negatieve uitwerking heeft (soms pas op de langere termijn). Ook al kunnen we met die aangepaste versie van onszelf vertrouwd zijn geraakt, het bijbehorende gedrag kan in toenemende mate als een keurslijf gaan voelen. Op een dieper niveau weten we dat het ons afsnijdt van wie we echt zijn en de daarbij horende vermogens.
In het verlengde van deze “verarmde” verbinding met onszelf geldt hetzelfde voor de relatie met anderen. Ook daar kan er op basis van ons voorkeursgedrag sprake zijn van een zekere verbinding. De vraag is echter of deze ons echt vertrouwen en voldoening geeft. We laten immers niet alles van onszelf zien en zetten ook de ander vaak vast in een beeld of verwachting. Zodra de ander verandert of iets zegt of doet dat ons ongelukkig maakt, komt een eigen kwetsbaarheid bloot te liggen. Dan valt het ons moeilijk om in verbinding te blijven.
Achtergrond
Er valt veel te zeggen over de achtergrond hiervan. Belangrijk is vooral om je voorkeursgedrag zonder oordeel te gaan herkennen en ervaren. Het is oud gedrag, dat je verdere ontwikkeling in de weg zit. Wanneer je er niet zo aan vast zat, zou je een ander handelingsalternatief kunnen kiezen. Je moet er echter niet tegen gaan vechten. Het zal pas verminderen als het doorzien en doorleefd wordt. Het voorkeursgedrag heeft immers een legitieme achtergrond. Deze achtergrond komt voort uit negatieve ervaringen uit ons verleden, die we allemaal in meer of mindere mate hebben gehad. Daar heb je “blauwe plekken” bij opgelopen. Om niet weer op zo’n kwetsbare plek getroffen te worden, heb je een beschermjas ontwikkeld. Deze jas zou je je geconditioneerde zelf kunnen noemen. Je kunt hem zien als een verhulling van je wezenskern, je werkelijke ik – de ik die je zou zijn als je jezelf niet zou beschermen.
Je bent met deze jas vertrouwd geraakt en bent vergeten jezelf af te vragen of de bescherming ook nu nog nodig is. In bepaalde situaties kun je denken dat herhaling van de oude pijn dreigt. Je reageert dan op een wijze die in geen verhouding staat met de aanleiding. Je kijkt dan dus met een door het verleden gekleurde bril naar het heden en bent angstig over wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren. De neiging om dan toch weer te kiezen voor de oude overlevingsstrategie is groot. In dat geval wordt het negatieve energieveld rondom die blauwe plek groter en blijven je ware aard en werkelijke vermogens bedekt. En juist vanuit die wezenskern kun je op een open en onbevooroordeelde manier kijken, zowel naar jezelf als naar de buitenwereld.
Begeleiding
Het vraagt moed om je eigen verantwoordelijkheid rondom dit thema te zien en te nemen. Het kan immers ook “aantrekkelijk” zijn om voor het vertrouwde gedrag en het bijbehorende verhaal daarover te blijven kiezen. Mensen, die zich er wel in willen ontwikkelen, hopen er vaak meer controle over te krijgen, er beter bestand tegen te zijn. Maar ook dan, na de nodige inspanningen en investeringen, lukt het vaak niet. Meestal omdat er “alleen” sprake is van een andere reeks opvattingen en vaardigheden, terwijl de spanning rondom de voor hen lastige situaties blijft bestaan. Blijkbaar is er iets anders nodig. Vooral inzichten en ervaringen, die maken dat de lading van dergelijke situaties afgaat, en we daadwerkelijk met andere ogen gaan kijken. Zowel naar onszelf, als naar de ander en de situatie. In plaats van hard te werken om een verbeterde versie van jezelf te worden vraagt dat om jezelf “minder in de weg te liggen”. De helende werking van onvoorwaardelijke aanwezigheid. Als niets meer moet komt er ruimte voor wat er is.
De achterliggende visie is dat je niet alleen het product van je geschiedenis bent. Gewoontepatronen en conditioneringen behoeven je niet blijvend te bepalen. In ieder van ons is er een potentieel dat we in het hier en nu kunnen leren aanspreken. Als je ontvankelijker wordt voor dat vrije perspectief (niet gebonden aan het verleden en oude overlevingsmechanismen) en van daaruit gaat leven opent zich een nieuw veld van mogelijkheden.
Mijn werkvormen stimuleren om een ruimer perspectief op jezelf en de werkelijkheid te krijgen. Ruimer dan de zienswijze van je geconditioneerde zelf, dat vooral door ons denken wordt aangestuurd. Een visualisatie is bij voorbeeld een middel om kennis te maken met dit niet door het verleden geconditioneerde deel van je geest. Het gevolg van die afstemming is een nieuwe en veelal inspirerende zienswijze, die ruimte biedt voor verandering in gedrag, denken en voelen. De kracht van visualisaties is dat je put uit je eigen innerlijke wijsheid. Naast een visualisatie kan ook een vorm van meditatie je bewust maken van die ruimere dimensie van het bewustzijn. Als je regelmatig stilstaat en luistert naar je gedachten en gevoelens kan je je niet alleen daarvan bewuster worden, maar ook van jezelf als getuige van die gedachten en gevoelens. Als je bij voorbeeld naar een gedachte luistert, kan je een bewuste aanwezigheid – je diepere zelf – als het ware achter of onder die gedachte voelen. De gedachte verliest dan al snel haar macht over je doordat je het denken niet meer van energie voorziet door je ermee te identificeren.
In combinatie met het opruimen van obstakels die het zicht op onszelf en de werkelijkheid belemmeren[1] trainen we op deze manier een houding van presentie: aanwezig zijn bij hoe het werkelijk met ons is. En dat kan soms wennen zijn of precies zijn wat we niet willen. Want vaak hebben we al veel over onszelf nagedacht en gevoeld. Het verschil zit hem echter in de manier waarop we bij onze situaties stilstaan. Meestal buigen we ons over moeilijkheden met een bezorgde of veroordelende toon, waarbij we onszelf of onze omgeving afkeuren. Waarin we de werkelijkheid, die elk moment anders is, vastzetten in beelden. Of we hebben de neiging er van af te bewegen, snel in oplossingen te schieten. In mijn wijze van coaching wordt een andere houding gestimuleerd: om met een niet-veroordelende blik helemaal bij de situatie die je moeilijk vindt aanwezig te blijven. Dit houdt in dat we niet meteen aan de slag gaan om het op te lossen, maar ook niet terugvallen in moedeloosheid of machteloosheid. Deze houding is vaak onbekend en staat haaks op onze normale manier van doen. Als we echter vanuit deze houding aanwezig blijven, gebeurt er meestal iets onverwachts. We merken dat we niet instorten als we present blijven bij een situatie en onze worsteling. Integendeel, we merken dat die ons niet langer overheerst. Door de milde toon en de niet-veroordelende blik kunnen we iets gaan voelen van innerlijke waardigheid en een gevoel van competentie ten opzichte daarvan.
[1] Bij voorbeeld het onderzoeken en bewuster omgaan met: – basale aannames over onszelf en/of de omgeving, – de interne criticus in ons (de eisen waaraan we moeten voldoen en wat we niet van onszelf tolereren), en – “claims” die we hebben t.o.v. bepaalde mensen (we willen dat die graag op een bepaalde manier reageren en passen ons daarop aan).
Meer informatie valt te lezen in dit artikel, waarin de ontwikkeling van een coachee wordt beschreven, en onder werkwijze.